Η εκτέλεση του Αιμοσταγούς Βαρώνου. (15 Σεπτεμβρίου 1921)

Με την άδειά σας, θα ήθελα να σας ταξιδέψω σε μια απο τις πιο ταραγμένες εποχές της ανθρωπότητας, για να σας πώ μια ιστορία. Μια σκοτεινή ιστορία φρίκης και τρέλας απο τα βάθη της Ανατολής, η οποία σε μεγάλο βαθμό έχει σκιαστεί απο τα γεγονότα που ακολούθησαν.

Μαζί με τη μεγάλη οικονομική ύφεση και την άνοδο των φασιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη, η Οκτωβριανή Επανάσταση έβαλε τα θεμέλια για τον πιο καταστροφικό και κτηνώδη πόλεμο όλων των εποχών.

Η ίδια η Επανάσταση και ο Εμφύλιος που ακολούθησε είναι θησαυρός ιστοριών.
Αν κάποιος σκαλίσει τα αποκαΐδια των δέκα ημερών που συγκλόνισαν τον κόσμο, θα βρεί πολλές τέτοιες. Ίσως πιο ευπώλητες απο αυτή που θέλω να σας διηγηθώ - η εκτέλεση των Ρομανώφ, η εκδίωξη του Τρότσκυ, η άνοδος του Σταλινισμού, οι διώξεις κατά της Εκκλησίας είναι, για αισθησιοθηρικούς ή πολιτικούς λόγους, πολύ δημοφιλέστερα επεισόδια.

Άλλωστε, η ιστορική αντίληψη έχει πάντα ένα έντονο στοιχείο υποκειμενικότητας και εστιάζουμε κυρίως σε πράγματα που μας αφορούν.

Βλέπετε, πάνω-κάτω την ίδια εποχή, στο κουφάρι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η ανεύθυνη ευρωπαϊκή διπλωματία και η ακόμα πιο ανεύθυνη διοίκηση του Ελληνικού Στρατού έστηναν το σκηνικό πάνω στο οποίο τελικά θα εκτυλίσσονταν δύο άγριες σκηνές γεννοκτονίας (ξεχωριστά η καθεμία - η γεννοκτονία είναι πάντα μονόπρακτο ανεξάρτητα αν στο υπόβαθρο παίζει Αφιόν Καραχισάρ, Μπαρμπαρόσσα, Όβερλορντ ή Τέτ Οφένσιβ) : Η ανθρωπότητα έκανε εντατική προθέρμανση πριν απο το εναρκτήριο λάκτισμα.

Αλλά...

Έστω ότι αφήνουμε στην άκρη για λίγο όλα αυτά.Και δεν είσαι (θα μου επιτρέψετε τον ενικό τώρα πια,ε; Δεν είμαστε δα και άγνωστοι...) σε κανένα απο τα επικίνδυνα μέρη του κόσμου εκείνη την εποχή. Για την ακρίβεια δεν είσαι καν κοντά στην Ευρώπη ή τη Μέση Ανατολή, αλλά βαθιά μέσα στην Ασία.

Καταριέσαι τη μοίρα σου που για κάποιο ανεξήγητο λόγο σε έφερε στη Σιβηρία, στην πόλη του Κρασνογιάρσκ. Την καταριέσαι γιατί σε κράτησε μακριά απο τις εξελίξεις, απο την Ευρώπη που ξυπνά απο το λήθαργο της Μπελ Επόκ και βλέπει με νέο ρεαλισμό τη ζωή, απο την Ευρωπαϊκή Ρωσσία που φλέγεται απο την Επανάσταση - την καταριέσαι μεγαλόφωνα, αλλά μέσα σου σκέφτεσαι πόσο ήρεμα κυλά ο Γενισέι στην πορεία του προς τον Βορρά, γιατί τελικά, όλα αυτά είναι μακρινοί απόηχοι, οι Λευκοί φαίνεται ότι κρατάνε καλά αυτές τις περιοχές. Η Επανάσταση δεν θα σε αγγίξει.

Οι μέρες κυλούν σιγά, όμως πριν ο Γενισέι αρχίσει να παγώνει είδες να κυλούν τα πρώτα πτώματα. Πάντα υπήρχαν πτώματα δηλαδή - ποτέ δεν κατάφεραν οι Αρχές να ψαρέψουν όλα τα πτώματα πριν αυτά κατέβουν μέχρι τους πρώτους οικισμούς στα περίχωρα του Κρασνογιάρσκ, όμως στην πλειοψηφία τους έβλεπες το κόκκινο αστέρι. Τώρα όλο και περισσότερα πτώματα είναι ντυμένα με τους πράσινους χιτώνες των Κοζάκων της Βαϊκάλης.

Ο άνεμος φέρνει τη μυρωδιά του καπνού και αυτό σε ανησυχεί.

Έρχεται η ημέρα που κανείς δεν ξέρει τι απέγιναν οι Λευκοί αξιωματικοί και ομάδες μπολσεβίκων περιδιαβαίνουν τους δρόμους της πόλης, η κόκκινη σημαία υψώνεται στο δημαρχείο και το ταχυδρομείο και τη νύχτα οι ψίθυροι φέρνουν στα αυτιά σου το όνομα της μυστικής αστυνομίας του Τζερζίνσκι : Τσέ-Κα.

Αντιλαμβάνεσαι ότι η αντίσταση των Λευκών καταρρέει. Ένα μήνα αργότερα, ο ηγέτης των Λευκών, Ναύαρχος Κολτσάκ συλλαμβάνεται και εκτελείται στο Ιρκούτσκ, αυτό είναι όμως κάτι που θα μάθεις πολλούς μήνες αργότερα. Προέχει η επιβίωση.

Η δύση είναι στα χέρια των Κόκκινων. Μόνος δρόμος διαφυγής νότια και ανατολικά (φοβάσαι να κινηθείς όλο ανατολικά γιατί δεν ξέρεις σε ποια χέρια βρίσκονται πλέον οι πόλεις και τα χωριά γύρω απο την Βαϊκάλη). Ο δρόμος σου σε φέρνει στη

"γη που ξεχειλίζει απο φυσικό πλούτο, που δεν παράγει τίποτα, που έχει ανάγκη τα πάντα, που, άπορη, υπομένει του κόσμου τον κατακλυσμό" (1).

Τη Μογγολία.

Ανεβαίνοντας τον Γενισέι νότια και ανατολικά προς την ασφάλεια της οροσειράς Σαγιάν βλέπεις όλο και περισσότερα πτώματα Λευκών. Ολόκληρες ίλες ξεκληρισμένων Κοζάκων, με εμφανή τα σημάδια ακρωτηριασμών και άλλων πιο φρικτών βασανιστηρίων επιπλέουν μαζί με τα άλογά τους μέχρι να κολλήσουν σε κάποια αμμώδη ξέρα.

Τα νέα που ακούς σε προβληματίζουν. Ναι μεν οι Κόκκινοι δεν έχουν επικρατήσει ακόμα στη Μογγολία, όμως οι Κινέζοι έχουν καταλάβει την πρωτεύουσα Ουργκά και ο μεγάλος Λάμα της Μογγολίας, ο Μπογκντ Χαν είναι στην εξορία.

Μπαίνεις σε περιοχές που τις ελέγχει το ιππικό του Λευκού συνταγματάρχη Καζαγκράντι. Ο Καζαγκράντι στρατολογεί : Μογγόλους στο όνομα του Μπογκντ Χαν και Ρώσσους στο όνομα αυτού που θα γίνει ο εφιάλτης για πολλούς και ο ήρωας για πολλούς λιγότερους, αλλά σίγουρα η πιο ενδιαφέρουσα και εξωτική φυσιογνωμία εκείνης της εποχής:

του Βαρώνου Ούνγκερν.

****

Ο Βαρώνος Robert Nickolaus Maximillian von Ungern-Sternberg, της οικογένειας των Ungern-Sternberg (η οποία έχει δώσει και ένα Σουηδό Στρατάρχη ) με πολλούς κλάδους στις χώρες της Βαλτικής, γεννήθηκε μεν στο Graz ( 22 Ιαν. 1886 ) αλλά μεγάλωσε στο Ταλίν της Εστονίας που τότε ήταν μέρος της Ρωσσικής Αυτοκρατορίας.

Όπως ήταν τυπικό για τους ευγενείς της περιοχής και της εποχής, έγινε αξιωματικός του Ιππικού και υπηρέτησε στην εκείθεν της Βαϊκάλης Σιβηρία ( Ζαμπαϊκάλιε, Transbaikalia ή Νταουρία ) όπου ηρθε σε επαφή με τους ιππικούς - νομαδικούς λαούς των Μπουριάτ, των Μογγόλων και των Κοζάκων της Βαϊκάλης.

Κάποια στιγμή εκείνη την περίοδο ο Βαρώνος ρωσοποιέι το όνομά του σε Ρομάν Φιοντόροβιτς Ούνγκερν φον Στέρνμπεργκ και αρχίζει να αναπτύσσει μια δική του εκδοχή ιδεολογίας με στοιχεία εθνικιστικού ρωσσικού πανμοναρχισμού στα πρότυπα μιας σινο-μογγολικής βουδιστικού τύπου αυτοκρατορίας (αν δεν μπερδευτήκατε αρκετά, δεν έχω άλλο - έκανα ό,τι μπορούσα) - ένα μπερδεμένο συνονθύλευμα αντιλήψεων αντίστοιχο με αυτό που έχει κάθε μεγαλομανής τυραννίσκος.

Ειδικά για το θέμα του βουδισμού, σημαντικό ρόλο, πέρα απο τις επιρροές που είχε ο ίδιος κατά τη διαμονή του στη Νταουρία, έπαιξε και η μόδα του ανατολίτικου μυστικισμού που επικρατούσε στους κύκλους των ευγενών της εποχής. Το θεοσοφικό κίνημα τσαρλατάνων όπως ο Henry Steel Olcott και η Μαντάμ Γιελένα Μπλαβάτσκυ εντόπιζε στον θιβετιανού τύπου βουδισμό την ιδεολογική του βάση και έτσι ο αριανισμός, ο Άρχοντας του Κόσμου στην Άγκαρθ, οι μετενσαρκώσεις του Κόμη Σεν-Ζερμέν και άλλες ανοησίες μπήκαν στο συλλογικό υποσυνείδητο των σαλονιών της μπουρζουαζίας της εποχής.

Στον Πρώτο Παγκόσμιο, ο Βαρώνος υπηρετεί στην περιοχή του Χάλιτς της Ουκρανίας, διακρίνεται για τη γενναιότητά του και για τον ανορθόδοξο τρόπο σκέψης του αλλά η βαναυσότητά του και η αδιαφορία του για την ανθρώπινη ζωή τρομάζει τους ανώτερούς του και η ιεραρχική ανέλιξή του έιναι αργή - άλλωστε ήδη είχε υποβιβαστεί κάποιες φορές κατά τη διάρκεια του - καταστροφικού για τους Ρώσσους - Ρωσσοϊαπωνικού πολέμου των αρχών του αιώνα. Μόνο οι υψηλές του διασυνδέσεις έσωσαν την καριέρα του.

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ρωσσίας και τη Φεβρουαριανή Επανάσταση του '17, ο Ούνγκερν φον Στέρνμπεργκ επέστρεψε στη Βαϊκάλη υπο τη διοίκηση του Κοζάκου στρατηγού Σεμιόνοφ, μιας άλλης εγκληματικής φυσιογνωμίας που αδιαφορούσε για οποιαδήποτε έννοια πειθαρχίας και δρούσε σαν αυτόνομος φύλαρχος.

Όταν με την Οκτωβριανή Επανάσταση ξεκίνησε ο Ρωσσικός Εμφύλιος, ο Σεμιόνοφ και ο Ούνγκερν αυτονομούνται πλήρως. Αν και φανατικοί αντι-μπολσεβίκοι (βασανίζουν και εκτελούν οποιον επαναστάτη πέφτει στα χέρια τους) αδιαφορούν πλήρως για το κίνημα των Λευκών.

Λεηλατούν αδιάκριτα, ακόμα και τα τραίνα προμηθειών του Λευκού Στρατού και γίνονται ένα άσχημο αγκάθι στα πλευρά του Ναυάρχου Κολτσάκ.

Καθώς τα πράγματα παίρνουν δυσμενή τροπή για τους Λευκούς, οι Ιάπωνες εξετάζουν το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός κράτους - υποχειρίου τους στην ευρύτερη περιοχή της Μογγολίας και ανατολικά της Βαϊκάλης.

Με τη στήριξή τους και την πρόσκληση του εκθρονισμένου Μπογκντ Χαν και βυθισμένος πλέον στην παράνοια και τις ψευδαισθήσεις μεγαλείου, ο Βαρώνος Ούνγκερν, επικεφαλής της Ασιατικής Μεραρχίας Ιππικού περνά στη Μογγολία για να αποκαταστήσει τη Μογγολική Αυτοκρατορία.

Η Ασιατική Μεραρχία Ιππικού ήταν πολύ περισσότερο μεσαιωνική ορδή παρά μεραρχία. Αποτελούμενη κυρίως απο το εκστρατευτικό σώμα των Κοζάκων της Βαϊκάλης μαζί με ένα σημαντικό αριθμό ιππέων Μπουριάτ λεηλατούσε, τρομοκρατούσε και ενίοτε έσφαζε αδιάκριτα τους πληθυσμούς που συναντούσε.

Μαζί με τους στρατολογημένους Μογγόλους και το απόσπασμα του συνταγματάρχη Καζαγκράντι πέτυχε μια αποφασιστική νίκη κατά των Κινέζων και ξεκίνησε την πολιορκία της Ουργκά, κατά τη διάρκεια της οποίας εφάρμοσε διάφορα τεχνάσματα, όπως τη διαταγή να ανάψουν εκατοντάδες φωτιές στα βουνά γύρω απο την πόλη ωστε να έχουν οι υπερασπιστές την εντύπωση ότι είναι περικυκλωμένοι απο μια τεράστια δύναμη.

Μετά απο δύο αποτυχημένες εφόδους, ο Βαρώνος Ουνγκερν μπήκε θριαμβευτής στην Ουργκά στις 3 Φεβρουαρίου 1921, αποκατέστησε τον Μπογκντ Χαν στο θρόνο του και στις 13 Μαρτίου του ίδιου έτους ανακύρηξε τη Μογγολία ανεξάρτητη μοναρχία με αυτόν ως δικτάτορα. Πλέον ήταν πεπεισμένος ότι ήταν μετενσάρκωση του Τσένγκιζ Χάν.

Η τρομοκρατία συνέχισε. Μείζονα ρόλο σε αυτό έπαιξε κάποιος συνταγματάρχης Σεπαΐλοφ, ο οποίος μισούσε θανάσιμα τους Μπολσεβίκους επειδή τον φυλάκισαν, τον βασάνισαν και όταν δραπέτευσε, εκτέλεσαν την οικογένειά του.

Φαίνεται πως ο Σεπαΐλοφ κατάφερε να εξασφαλίσει ένα χρησμό που προειδοποιούσε τον Ούνγκερν πως αν πάθαινε κάτι ο Σεπαΐλοφ θα πέθαινε και ο ίδιος.

Στην βραχεία περίοδο που βρέθηκε στην εξουσία και ενώ μέρα με την ημέρα βυθιζόταν στην παράνοια, ο Βαρώνος έθεσε τις βάσεις για ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της Μογγολίας. Ηλεκτροδότησε την πρωτεύουσα και έλαβε μέτρα για την αναβάθμιση των συνθηκών υγιεινής. Παράλληλα, επέβλεπε με ζήλο τα βασανιστήρια και της εκτελέσεις, μένοντας εκστασιασμένος απο τα όρια της ανθρώπινης αντοχής.

Οποιοσδήποτε βρισκόταν ή περνούσε απο τα εδάφη που ήλεγχε ο στρατός του και δεν μπορούσε να αποδείξει περίτρανα ότι δεν ήταν Κόκκινος ή Εβραίος βασανιζόταν και πέθαινε με αποκεφαλισμούς, εκσπλαγχνώσεις ή και με πιο εντυπωσιακές μεθόδους (όπως με το διαμελισμό του θύματος αφού είχε δεθεί σε δυο λυγισμένα δέντρα).

Η λήξη του Πολωνο-Σοβιετικού πολέμου και η ολοκληρωτική κατάρρευση του Λευκού κινήματος ήταν η αρχή του τέλους για το καθεστώς του τρόμου στη Μογγολία.

Καθώς ο Κόκκινος Στρατός με νέες ενισχύσεις επανακτούσε τον έλεγχο της Σιβηρίας, οι Ιάπωνες αποσύρθηκαν πλήρως.

Δυνάμεις του Κόκκινου Στρατού υπο τον Νταμντίν Σούχμπααταρ, τον μετέπειτα εθνικό ήρωα της Μογγολίας άρχισαν να δρουν με επιτυχία στην περιοχή. Μια αρχικά επιτυχημένη αντεπίθεση απο τα στρατεύματα του Βαρώνου αποκρούστηκε τελικά το καλοκαίρι του 1921 και στις 21 Αυγούστου ο Ούνγκερν παραδόθηκε απο τους ίδιους τους στρατιώτες του στον Κόκκινο Στρατό.

Δικάστηκε απο μια τρόικα της Τσε-Κα, στην οποία συμμετείχε ο Γεμελιάν Γιαροσλάβσκι, αργότερα ηγέτης της Εταιρείας των Άθεων, ενός σταλινικού κινήματος εθελοντών μέσα στη Σοβιετική Ένωση που είχε ως σκοπό τον τερματισμό της πλάνης των θρησκειών - ιδιαίτερα ταιριαστή ειρωνία για να καταδικαστεί σε θάνατο ένας παράφρων μυστικιστής.

Ο Ρομάν Φιοντόροβιτς Ούνγκερν φον Στέρνμπεργκ εκτελέστηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1921.



Η πρωτεύουσα της Μογγολίας μετονομάστηκε απο Ουργκά σε ΟυλάνΜπαατάρ ("Κόκκινος Ήρωας") προς τιμήν του Νταμντίν Σούχμπααταρ.

****

Κι εσύ τι απέγινες;

Αν επέζησες απο τις Κόκκινες περιπόλους και τους ληστές στο δρόμο μέχρι την Ουργκά, τότε θα αντιμετώπισες την καχυποψία του Ούνγκερν και του Σεπαΐλοφ.

Αν με κάποιο τρόπο κέρδισες την εμπιστοσύνη τους... για την υπόλοιπη ζωή σου θα προσπαθούσες να συλλάβεις το μέγεθος της φρίκης των όσων καταστάσεων υπήρξες μάτυρας.

Θα λούφαξες πίσω απο τη γραμμή Maginot και τα οχυρά του Βελγίου, με την ευχή να μην ξαναδείς ποτέ κάτι τέτοιο. Σε καταλαβαίνω. Γιατί στη θέση σου, φανταστικέ μου ταξιδιώτη θα μπορούσε να είναι ο καθένας μας.

Η βαρβαρότητα της ανθρωπότητας όμως πάντα βρίσκει τον τρόπο της να σε εκπλήσσει, έτσι δεν είναι;


(1) Απο το Beasts, Men and Gods του Ferdinand Ossendowski. Δική μου μετάφραση απο το αγγλικό πρωτότυπο.

ΥΓ : Κύριες πηγές μου ήταν το Beasts, Men and Gods (γραμμένο εξαρχής στα αγγλικά) του Πολωνού Ferdinand Ossendowski, ο οποίος έζησε τα γεγονότα απο πρώτο χέρι (πλην όμως το βιβλίο του χαρακτηρίζεται ευρέως ως αναξιόπιστο ιστορικά) και το The Bloody White Baron του James Palmer που πρόσφατα τελείωσα. Δυστυχώς οι ιστορικές πηγές είναι ελάχιστες και - είτε Κόκκινες είτε Λευκές - εξαιρετικά προκατειλημμένες και τα αρχεία προ πολλού χαμένα ή κατεστραμμένα. Ακριβώς γι'αυτό τις λίγες πληροφορίες που μπορούν να μπούν σε κάποια λογικά πλάισια τις εντάσσω σε ένα κείμενο στα ελληνικά για ένα απο τα πιο ενδιαφέροντα και εξωτικά επεισόδια της νεότερης ιστορίας.

.